-

Waarom gaan alcohol en zwangerschap niet samen? (295 kB)

-

Alcohol & Zwangerschap

Op deze themapagina vindt u informatie over alcohol en zwangerschap. Er wordt ingegaan op:
- I Alcoholgebruik en zwanger worden
- II Alcoholgebruik tijdens zwangerschap
- III Alcohol in borstvoedingsperiode
- IV Cijfers over alcoholgebruik rondom de zwangerschap
- V e-Health programma's
- VI Zwangerschapslogo

Wist u dat?

• Alcoholgebruik door zowel de man als de vrouw de vruchtbaarheid kan verminderen en de kans op een miskraam kan verhogen?
  
• De alcohol die de zwangere drinkt ook haar ongeboren kind bereikt, ook wanneer de placenta nog niet is ontwikkeld?
  
• Alcoholgebruik van de moeder onder meer kan leiden tot groeiachterstand, gezichtsafwijkingen en neurologische schade bij de baby?
  
• Dat de term Fetal Alcohol Spectrum Disorder (FASD) tegenwoordig wordt gebruikt om het hele gebied van defecten door prenatale alcoholblootstelling af te dekken?
  
• De term Foetaal Alcohol Syndroom nog wel wordt gebruikt als een kind zware zichtbare schade heeft, zoals een groei-achterstand, afwijkende gezichtskenmerken én neurologische beschadigingen.
  
• Alcoholgebruik in de borstvoedingsperiode de melkproductie kan doen afnemen?
  
• Een baby die borstvoeding krijgt via de moedermelk alcohol in het lichaam kan krijgen?
  
• Alcohol de smaak en geur van de moedermelk verandert?
  
• Volgens het Trimbos-instituut 26,9% van de zwangere vrouwen in Nederland drinkt in de periode tussen de bevruchting en het moment dat de zwangerschap officieel wordt bevestigd?
  
• Iets meer dan een kwart van de moeders in de borstvoedingsperiode alcohol drinkt?
  
• Volgens een voorzichtige schatting van deskundigen zo'n 44.000 jongeren in Nederland FASD hebben?
  
• Op 1 juli 2016 89% van de verpakkingen van alcoholhoudende dranken het "alcohol en zwangerschapslogo" had, maar helaas vaak wel erg klein?

I. Alcoholgebruik en zwanger worden

Vruchtbaarheid en miskraam

Alcoholgebruik door de vrouw en door de man kan effect hebben op de bevruchting en op de kans op een miskraam.

Onderzoek heeft aangetoond dat alcohol een negatief effect heeft op de kwaliteit van het sperma. Zelfs bij 1 standaard glas alcohol worden zaadcellen minder beweeglijk en minder snel (Donnelly, 1999). Bovendien kunnen de cellen die sperma maken beschadigd raken. Hierdoor kan de zaadcel, en dus ook het DNA van de zaadcel, zich niet goed ontwikkelen. Volgens de Gezondheidsraad wordt dan ook het risico van miskramen en foetale sterfte mogelijk verhoogd door het alcoholgebruik van de man, voorafgaand aan de conceptie (Gezondheidsraad, 2005). Volgens Day (2016) draagt het alcoholgebruik van de vader vóór de conceptie wellicht zelfs bij aan geboortedefecten van het kind.
Mannen die regelmatig drinken kunnen bovendien erectieproblemen krijgen en zelfs impotent worden. Op een natuurlijke manier kinderen verwekken wordt dan moeilijker of zelfs onmogelijk.

Als een vrouw alcohol drinkt, kan dit haar eicel beschadigen. Ook bij haar verhoogt alcoholgebruik de kans dat het DNA van deze cel schade oploopt, met een kans op lagere vruchtbaarheid. Alcoholgebruik zorgt ook voor meer oestrogeen in het lichaam, wat invloed heeft op de ovulatie en kan leiden tot onregelmatige of zelfs gemiste menstruaties, hetgeen eveneens invloed heeft op de bevruchtingskans.
Alcoholgebruik tijdens de eerste weken van de zwangerschap verhoogt ook de kans op een miskraam. Uit onderzoek (Sundermann, 2021) is gebleken dat met name alcoholgebruik in week 5 tot week 10 na de laatste menstruatie, riskant is. Die studie kwam tot 8% extra risico op een miskraam elke week dat de zwangere vrouw in deze periode blijft drinken.

Hoeveel alcohol is schadelijk?

Bij mannen kan meer dan 6 glazen alcohol per week al leiden tot een verminderde kwaliteit van het sperma en dus een verlaagde vruchtbaarheid (Jensen, 2014). Gebruik van meer dan 3,5 glazen alcohol per dag leidt significant vaker tot erectieproblemen (Mirone, 2004).
Er is bij vrouwen een lineair verband tussen alcoholgebruik en onvruchtbaarheid. Hoe hoger de alcoholblootstelling, hoe sterker de afname van de vruchtbaarheid. Uit een recente meta-analyse (Fan, 2017) bleek dat vrouwen die tot 12,5 gram alcohol (1¼ glas) per dag consumeren 11% minder vruchtbaar zijn dan vrouwen die niet drinken.

Hoe meer beide partners drinken, des te groter ook het risico op een miskraam. Een Deense studie vond een hoger risico op miskramen als de man een consumptieniveau had vanaf 12 glazen per week (Hendriksen, 2004).
Er zijn diverse onderzoeken gedaan naar het consumptieniveau van vrouwen en het vóórkomen van miskramen. Uit de hiervoor al genoemde studie van Sundermann waaruit bleek dat zwangere vrouwen die alcohol gebruiken in week 5 tot week 10 na de laatste menstruatie een hoger risico hebben op een miskraam dan vrouwen die geen alcohol gebruiken bleek - vreemd genoeg - dat het voor het miskraamrisico niet veel uitmaakte hoeveel de zwangere vrouwen dronken. Het type drank maakte ook niet uit. Andersen et al. (2012) vonden een verband tussen alcoholgebruik in het eerste trimester van de zwangerschap en een hoger risico op miskramen tussen 13 en 16 weken vanaf 2 tot 3,5 glas per week.
Kortom: de wetenschap geeft niet eenduidig aan in welke week van de zwangerschap en vanaf welk consumptieniveau van de vrouw het risico op miskramen hoger is. Sommige onderzoekers geven aan dat elk gebruik riskant is, anderen vinden een verband vanaf inname van 2 tot 3,5 glas per week!

II. Alcoholgebruik tijdens de zwangerschap

Hoe beïnvloedt alcohol de zwangerschap?

Alcohol kan gedurende de hele zwangerschap het ongeboren kind bereiken, dus ook als de moeder nog niet weet dat zij zwanger is en wanneer de placenta nog niet is ontwikkeld. De baby haalt dan voedingsstoffen uit de dooierzak, die ook beinvloed wordt door alcoholgebruik. Een recente dierexperimentele studie, uitgevoerd door onderzoekers van de Universiteit van Queensland, heeft aangetoond dat alcohol de groei van de stamcellen die de placenta worden, kan belemmeren (Kalisch-Smith, 2019). Bij dieren die rond de conceptie waren blootgesteld aan alcohol, was de placenta slecht gevormd en niet in staat om de foetus alle voedingsstoffen te geven die nodig zijn om te groeien. Dit effect was ernstiger bij vrouwelijke dan bij mannelijke foetussen.

Als een zwangere vrouw alcohol drinkt, drinkt het ongeboren kind mee. De concentratie alcohol in het bloed van het ongeboren kind wordt even hoog als dat van de moeder. Dus, als de moeder na een glas bier een alcoholpromillage heeft van 0,3‰, dan heeft de baby dat ook. Alcohol heeft op een baby een heel ander effect dan op een volwassene. De lever van een baby kan de alcohol nog niet afbreken, dat gebeurt in de hersenen. Alcohol blijft ook langer in het bloed van de ongeboren baby dan in het bloed van de zwangere vrouw.

Alcohol is schadelijk voor het ongeboren kind, omdat alcohol invloed heeft op de celdeling en er hierdoor schade wordt toegebracht aan het embryo of de foetus. Tijdens de zwangerschap ontwikkelen zich de organen van het ongeboren kindje. Alcohol heeft hierop een negatieve invloed. Ook de hersenen maken een belangrijke ontwikkeling door tijdens de zwangerschap. Alcohol kan ervoor zorgen dat de hersenen beschadigd raken. Als een kind deze beschadiging heeft, zal het hiervan nooit meer herstellen.

Bron afbeelding Alcohol-Think Again: youtube.com.

Overzicht risico’s voor het kind van alcoholgebruik tijdens zwangerschap

Alcohol drinken tijdens de zwangerschap kan verschillende nadelige gevolgen hebben voor het kind.

- Vroeggeboorte (geboorte vóór 37 weken)
- Groei-achterstand qua lengte en gewicht (minder dan 2.500 gram). De achterstand qua lengte haalt het kind gedurende de rest van het leven niet meer in
- Slechte spiercoördinatie
- Afwijkingen aan handen en nagels en aan externe genitaliën
- Gezichtsafwijkingen. In het ergste geval heeft het kind een kleine schedel, smalle oogspleten, een vouw in de binnenste oogplooi, een plat gezicht en lage neusbrug, een korte wipneus, een afgeplat neusgootje, een dunne bovenlip, een smalle kin en lage oren. Deze afwijkende gezichtskenmerken zijn bij jonge kinderen duidelijker zichtbaar dan bij volwassenen.

En, minder uiterlijk zichtbaar:
- Beschadiging van hart, lever, nieren
- Veel huilen
- Slaapstoornissen
- Nachtelijke incontinentie
- Snel overprikkeld raken
- Minder snel kunnen kalmeren na een moment van opwinding
- Stofwisselingsstoornissen
- Diabetes
- Risico op alcoholisme en psychische problemen
- Hersenbeschadigingen, zoals aantasting van de integriteit van de witte stof en verstoringen in de verbinding tussen linker- en rechterhersenhelft, met als gevolg: slecht functioneren, hyperactiviteit, leerproblemen, slecht geheugen, autistisch gedrag, lager IQ, sociale problemen.

Zowel jongens als meisjes kunnen aangedaan worden. Maar bij meisjes is de ernst van de ziekte vaak ernstiger dan bij jongens.

Gezichtskenmerken FASD

© Alamy

Hoeveel alcohol leidt tot schade?

Welke schade er komt, hangt voor een aanzienlijk deel af van het moment in de zwangerschap waarop de moeder alcohol drinkt. In de hele zwangerschap kan alcoholgebruik leiden tot hersen- en orgaanschade bij het kind. Alcoholgebruik in de eerste twaalf weken leidt met name tot afwijkingen aan armen, benen, externe genitaliën en het gezicht (Coles, 1994 / Muggli, 2017). Groei-achterstand wordt vooral gezien na alcoholblootstelling rond de conceptie en in het tweede trimester (Pielage, 2023). Als een kind klein is bij de geboorte omdat de moeder alcohol heeft gedronken tijdens de zwangerschap, zal het die groei-achterstand nooit meer inhalen en altijd kleiner dan gemiddeld blijven. Vooral alcoholgebruik in het tweede en derde trimester leidt tot neurologische defecten.

Het is niet te zeggen hoeveel alcohol leidt tot schade aan het ongeboren kind. Dat komt omdat alcohol bij iedere moeder, maar ook bij ieder kind, een ander effect heeft. Het hangt van veel factoren af of alcohol tot schadelijke effecten leidt, zoals: welke hoeveelheid alcohol heeft de moeder gedurende de zwangerschap gedronken, hoe groot is de moeder, hoe goed werkt haar lever, hoe oud was zij, hoe goed kan het ongeboren kind de alcohol afbreken. Bij een vrouw die groot en gespierd is (en dus veel lichaamsvocht heeft), zal alcohol tijdens de zwangerschap over het algemeen tot minder schade leiden dan bij een vrouw die klein is met een groot vetgehalte (en dus minder lichaamsvocht heeft). Verder is het zo dat alcohol bij vrouwen die jong zijn en zwanger van de eerste, minder schadelijk is dan bij oudere vrouwen die al enkele zwangerschappen hebben gehad. Het maakt voor de schade aan de baby niet uit of de moeder bier, wijn of gedistilleerde drank drinkt.

De laatste jaren is veel aandacht voor de gevolgen van licht alcoholgebruik gedurende de zwangerschap. Volgens Lees kan zelfs zeer licht alcoholgebruik schade veroorzaken. Eén onderzochte moeder dronk 16 glazen in de eerste 6-7 weken van haar zwangerschap en dat bleek bij haar kinderen op 9 tot 10 jarige leeftijd gevolgen te hebben (Lees, 2020). Zij hadden bijvoorbeeld meer angst- en depressiesymptomen, waren impulsiever en hadden meer aandachtsproblemen dan niet-blootgestelde kinderen. Long en Lebel kwamen na uitgebreid onderzoek tot de conclusie dat prenatale blootstelling aan hele kleine hoeveelheden alcohol al een meetbaar effect heeft op de hersenstructuur.
In 2021 heeft ook de Gezondheidsraad gekeken naar de schade als gevolg van licht alcoholgebruik. Dat leverde aanwijzingen op dat de consumptie van enkele glazen per week samenhangt met een hoger risico op een laag geboortegewicht, een minder gunstige cognitieve ontwikkeling in termen van een lager IQ en een minder gunstige gedragsscore van het kind.

Of een kind beschadigd is als gevolg van het alcoholgebruik kan pas na de geboorte worden vastgesteld. Soms wordt wel een extra groei-echo uitgevoerd om te kijken of het kind goed groeit. Maar voor de geboorte kan nooit met zekerheid worden gezegd dat een kind gezond is.

De begrippen Fetal Alcohol Spectrum Disorder (FASD) en Foetaal Alcohol Syndroom (FAS)

Als een kind beschadigd is doordat de moeder alcohol heeft gedronken, dan kan het de diagnose krijgen van Fetal Alcohol Spectrum Disorder (FASD). Deze aandoening kan variëren van een lichte vorm tot een heel zware vorm. Een lichte vorm van FASD kan aan het licht komen, doordat het kind snel overprikkeld raakt, een slecht geheugen heeft en zich niet goed kan gedragen in een sociale omgeving. Bij zware schade heeft het kind een groei-achterstand, afwijkende gezichtskenmerken én neurologische beschadigingen. In dat geval spreekt men wel van het Foetaal Alcohol Syndroom (FAS).
In de DSM 5 wordt overigens de term ND-PAE gebruikt, Neurobehavioral Disorder associated with Prenatal Alcohol Exposure.

Meer informatie over FAS(D) kunt u vinden op de website van de FASD Stichting.

III. Alcohol in de borstvoedingsperiode

Effect alcoholgebruik op melkproductie

Als een moeder die borstvoeding geeft alcohol gebruikt is het mogelijk dat de melkproductie afneemt. Onderzoek heeft laten zien dat alcoholgebruik ervoor zorgt dat de melkklieren in de borsten van een moeder minder melk produceren. Hierbij geldt dat hoe meer alcohol er gedronken is, des te minder melk de moeder produceert.

Het is een fabeltje dat bruin bier goed is voor de zog. Sterker nog, net als andere alcoholhoudende dranken zorgt bruin bier ervoor dat de moedermelk wordt geremd.

De gevolgen voor de zuigeling

Wanneer een moeder alcohol drinkt in de periode dat zij borstvoeding geeft, is de concentratie alcohol in haar moedermelk even hoog als die in haar bloed. Als de baby deze melk drinkt, krijgt hij of zij dus alcohol via de moedermelk in het lichaam. Alcohol verandert de smaak en geur van de moedermelk. De zuigeling kan hierdoor geïrriteerd raken en/of minder willen drinken, tot wel 20%. De toeschietreflex neemt af. Ook kan het slaap-waakpatroon van de baby worden verstoord. Eén in het tijdschrift Pediatrics verschenen studie (Mennella, 1998) vond dat baby's die via borstvoeding alcohol binnen kregen een kwart korter sliepen dan baby's die dat niet hadden.

De hersenen van een pasgeboren baby zijn nog volop in ontwikkeling. Onderzoek laat zien dat alcohol invloed heeft op organen die in ontwikkeling zijn. Als een baby moedermelk drinkt waar alcohol in zit, dan is het dus mogelijk dat de hersenen van de baby daardoor worden beschadigd.

Australische onderzoek o.l.v. Louisa Gibson vond dat de kinderen van moeders die borstvoeding gaven én alcohol dronken, meer leerproblemen hadden op hun 6de en 7de jaar dan leeftijdsgenootjes die nooit borstvoeding hadden gekregen. De leerscores waren het laagst als de moeders veel of riskant alcohol hadden gedronken. De leerproblemen werden niet (meer) gevonden als de kinderen werden beoordeeld op hun 10de en 11de jaar. Dezelfde onderzoekers vonden ook dat kinderen tussen 7 en 10 jaar van moeders die borstvoeding gaven én alcohol dronken slechter scoorden op spelling, schrijven en grammatica. Ook dat verdween deels naarmate de kinderen ouder werden. Kinderen tussen 9 en 11 jaar met een drinkende moeder in de lactatieperiode scoorden alleen nog statistisch minder op spelling.

Als een moeder tijdens de borstvoedingsperiode alcohol wil drinken, maar schade aan haar kind wil voorkomen, is het verstandig dat zij na één alcoholhoudende consumptie 3 uur geen borstvoeding geeft. Dan is de alcohol uit het bloed en de moedermelk verdwenen. Drinkt een vrouw twee glazen alcohol, dan kan zij het beste minimaal 6 uur wachten voordat zij borstvoeding geeft.

IV. Cijfers over alcoholgebruik rondom de zwangerschap

Gebruik door zwangere en lacterende vrouwen

Het percentage vrouwen dat alcohol gebruikt tijdens de zwangerschap lijkt de afgelopen decennia aanzienlijk gedaald. Toen in 2005 de Gezondheidsraad haar advies over "Risico's van alcoholgebruik bij conceptie, zwangerschap en borstvoeding" opstelde werd nog geschat dat 35% tot 50% van de vrouwen tijdens de zwangerschap alcohol gebruikte. Latere schattingen spraken van 22,4% in 2007 en 19,2% in 2010.

Begin 2016 is de factsheet ‘Alcoholgebruik tijdens zwangerschap en borstvoeding’ verschenen. Het is een uitgave van TNO, opgesteld in opdracht van het Trimbos-instituut en met financiering van het ministerie van VWS. Daarin wordt het percentage vrouwen dat in 2015 drinkt tijdens de zwangerschap geschat op 8,9%.

Het Trimbos-instituut onderzoekt sinds 2016 het middelengebruik van zwangeren meer systematisch. Sinds dat jaar bestaat de Monitor middelengebruik en zwangerschap. Uit dit onderzoek bleek dat in 2016 44,2% van de moeders dronk voor ze zwanger werden en 4,7% vanaf het moment dat de zwangerschap was bevestigd. In 2018 waren die cijfers 44,2% en 4,2%. In 2021 was dat 42,7% en 2,6%. In de laatste twee monitors (over 2021 en 2023) is ook gekeken naar het alcoholgebruik in de weken tussen bevruchting en de bevestiging van de zwangerschap. In die periode blijkt nu 26,9% van de vrouwen alcohol te hebben gebruikt.

Tabel: Monitor middelengebruik en zwangerschap

-
Uit de Trimbos-monitor blijkt dat 25,1% van de vrouwen alcohol drinkt in de periode van borstvoeding.

Bij het lezen van deze cijfers moet bedacht worden dat het niet altijd gemakkelijk is om het alcoholgebruik van zwangere en lacterende vrouwen en vrouwen met een kinderwens te achterhalen. Uit onderzoek is gebleken dat de manier waarop dit aan de vrouw gevraagd wordt essentieel is (van der Wulp, 2010). Als gevraagd wordt of men drinkt, dan wordt meestal met "nee" geantwoord. Wordt echter gevraagd of er "echt niet, ook niet af en toe (een glaasje/slokje)" wordt gedronken, wordt dit meestal wel toegegeven.

In 2021 werd bekend dat het Erasmus MC in 2016/2017 het bloed van zwangere vrouwen had onderzocht met PEth-testen (Breunis, 2021). Met die test kan je tot twee weken na inname alcohol in het bloed detecteren. Uit hun onderzoek bleek dat 5,3% van de onderzochte zwangere vrouwen waarvan het merendeel had aangegeven géén alcohol te hebben gebruikt, tòch had gedronken.

Cijfers FASD en FAS

Er zijn slechts schattingen van de omvang in Nederland van FASD en FAS. De cijfers moeten met de nodige voorzichtigheid gebruikt worden. Meer onderzoek is hard nodig. Pas dan kunnen meer betrouwbare cijfers gegeven worden.

Volgens een schatting van onder anderen Shannon Lange was de prevalentie van FASD onder jongeren in Nederland in 2012 1,42%. Dat komt neer op zo'n 44.000 jongeren met schade doordat de moeder tijdens de zwangerschap dronk.

Svetlana Popova heeft schattingen gemaakt van het voorkomen van FAS op basis van de cijfers die er per land beschikbaar zijn over het drinken tijdens de zwangerschap. Zij schat dat er in Nederland 26,7 personen met FAS zijn per 10.000 inwoners. Dat zou betekenen dat er zo'n 4.800 Nederlanders zijn met FAS.

V. Alcoholvrij Zwanger

Om ervoor te zorgen dat alle zwangere vrouwen goed advies krijgen over hun alcoholgebruik hebben het Nederlands Instituut voor Alcoholbeleid STAP en de Universiteit Maastricht een programma ontwikkeld, genaamd Negen Maanden Niet. Dit programma bleek effectiever dan routinezorg bij het terugdringen van alcoholgebruik tijdens de zwangerschap.

Inmiddels is het programma door STAP overgedragen aan het Trimbos-instituut. Die hebben het met steun van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport doorontwikkeld en een nieuwe naam gegeven: Alcoholvrij Zwanger.

De website Alcoholvrij Zwanger is voor iedereen die meer wil weten over alcohol rondom de zwangerschap. Wil je zwanger worden? Ben je zwanger? Heb je net een kind gekregen? Of ben je gewoon nieuwsgierig naar dit onderwerp? Hier vind je informatie, filmpjes, adviezen en tips voor een alcoholvrije start.

Het programma kan thuis op eigen tempo worden doorlopen en desgewenst worden onderbroken. Het programma kent geen begeleiding.

Een onderzoek naar de effectiviteit van Negen Maanden Niet, de voorloper van Alcoholvrij Zwanger, liet zien dat 78% van de zwangere vrouwen die het programma hadden doorlopen was gestopt met drinken, wat significant meer was dan de 55% van de zwangere vrouwen die reguliere zorg van hun verloskundige kreeg. Dit onderzoek van Van der Wulp (2014) is gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Journal of Medical Internet Research. Negen Maanden Niet is door de Interventiecommissie van het RIVM ook beoordeeld als “effectief: goede aanwijzing voor effectiviteit”.

-

VI. Zwangerschapslogo

Nederland heeft geen gebruik gemaakt van de mogelijkheid die de Europese regelgeving biedt om aanvullende nationale etiketteringsregels te stellen, waarbij dan algemene of specifieke waarschuwingsteksten verplicht worden gesteld. Dat heeft bijvoorbeeld Frankrijk wel gedaan. Daar is het verplicht om op verpakkingen van alcoholhoudende dranken een waarschuwing op te nemen omtrent alcoholgebruik tijdens de zwangerschap. De Nederlandse regering vond dat niet nodig omdat de Nederlandse alcoholbranche zich er voor heeft ingespannen dat 89% van de verpakkingen het "alcohol en zwangerschapslogo" heeft (stand 1 juli 2016). De Europese brouwers volgen dit initiatief en plaatsen inmiddels ook op vele bieren het zwangerschapslogo.

Er is overigens wel de nodige kritiek op de wijze waarop het logo wordt geplaatst. Zo vindt Wim van Dalen, directeur van het Nederlands Instituut voor Alcoholbeleid STAP, het helaas meestal "vergrootglas-illustraties: te onopvallend van kleur, te klein en dus niet effectief." STAP pleit dan ook voor Europese regelgeving waarmee voor alle alcoholproducenten een opvallend waarschuwingslogo verplicht wordt gesteld.

-

VII. Meer informatie

STAP-publicaties over dit thema

Waarom gaan alcohol en zwangerschap niet samen? (16 oktober 2024)
Procesevaluatie Negen Maanden Niet (28 oktober 2013)
Wat je moet weten over alcohol en roken, vóór, tijdens en na de zwangerschap (4 juli 2013)
Alcohol en zwangerschap (17 december 2010)
Advies over alcoholgebruik aan zwangere vrouwen (29 oktober 2010)
Onderzoek alcohol en zwangerschap (22 augustus 2007)

Bronnenlijst themapagina Alcohol en zwangerschap

1. Akison, L.K., Reid, N., Wyllie, M. et al. Adverse health outcomes in offspring associated with fetal alcohol exposure: A systematic review of clinical and preclinical studies with a focus on metabolic and body composition outcomes. Alcoholism; Clinical and Experimental Research (2019) 07 May.
https://doi.org/10.1111/acer.14078
2. Alcoholgebruik tijdens de zwangerschap en borstvoeding. Zeist, TNO, 2016.
https://www.tno.nl/media/6733/flyer_alcoholgebruik_tijdens_zwangerschap_en_borstvoeding.pdf
3. Andersen, A.M.N., Andersen, P.K., Olsen, J. et al. Moderate alcohol intake during pregnancy and risk of fetal death. International Journal of Epidemiology 41 (2012) 2, 405–413.
https://doi.org/10.1093/ije/dyr189
4. Breunis, L.J., Wassenaar, S., Sibbles, B.J. et al. Objective assessment of alcohol consumption in early pregnancy using phosphatidylethanol: a cross‐sectional study. BMC Pregnancy Childbirth 21 (2021) 342.
https://doi.org/10.1186/s12884-021-03804-7
5. Coles, C. Critical periods for prenatal alcohol exposure. Alcohol, Health and Research World 18 (1994) 1, 22-29.
6. Day, J., Savani, S., Krempley, B.D. et al. Influence of paternal preconception exposures on their offspring: through epigenetics to phenotype. American Journal of Stem Cell 5 (2016) 1, 11-18.
7. Donnelly, G.P., McClure,N., Kennedy M.S. et al. Direct effect of alcohol on the motility and morphology of human spermatozoa. Andrologia (2009).
https://doi.org/10.1111/j.1439-0272.1999.tb02841.x
8. Fan, D., Liu, L., Xia, Q. et al. Female alcohol consumption and fecundability: a systematic review and dose-response meta-analysis. Scientific Reports 7 (2017) 1, 1–12.
https://doi.org/10.1038/s41598-017-14261-8
9. Gao, L., Grebogi, C., Lai, Y.-C. et al. Quantitative assessment of cerebral connectivity deficiency and cognitive impairment in children with prenatal alcohol exposure. Chaos (2019) 4: 041101.
https://doi.org/10.1063/1.5089527
10. Gibson, L. and Porter, M.. Drinking or Smoking While Breastfeeding and Later Academic Outcomes in Children. Nutrients (2020) 12, 829
https://doi.org/10.3390/nu12030829
11. Gibson, L. and Porter, M. Drinking or Smoking While Breastfeeding and Later Cognition in Children. Pediatrics 142 (2018) 2:e20174266
https://doi.org/10.1542/peds.2017-4266
12. Henriksen, T.B., Hjollund, N.J., Jensen, T.K. et al. Alcohol Consumption at the Time of Conception and Spontaneous Abortion. American Journal of Epidemiology 160 (2004) 7, 661–667.
https://doi.org/10.1093/aje/kwh259
13. Jensen, T.K., Gottschau, M., Madsen, J.O.B. et al. Habitual alcohol consumption associated with reduced semen quality and changes in reproductive hormones; a cross-sectional study among 1221 young Danish men. BMJ Open (2014) 4:e005462.
http://doi.org/10.1136/bmjopen-2014-005462
14. Kalisch-Smith, J.I., Steane, S.E., Simmons, D.G. et al. Periconceptional alcohol exposure causes female-specific perturbations to trophoblast differentiation and placental formation in the rat. Development (2019) 146 (11): dev172205.
https://doi.org/10.1242/dev.172205
15. Lange, S., Probst, C., Gmel, G. et al. Global prevalence of fetal alcohol spectrum disorder among children and youth: a systematic review and meta analysis. JAMA Pediatrics (2017) 21 August.
https://doi.org/10.1001/jamapediatrics.2017.1919
16. Lees, B., Mewton, L., Jacobus, J. et al. Association of Prenatal Alcohol Exposure With Psychological, Behavioral, and Neurodevelopmental Outcomes in Children From the Adolescent Brain Cognitive Development Study. American Journal of Psychiatry (2020) Published Online:25 Sep 2020
https://doi.org/10.1176/appi.ajp.2020.20010086.
17. Long, X. and Lebel, C. Evaluation of Brain Alterations and Behavior in Children With Low Levels of Prenatal Alcohol Exposure. JAMA Network Open 5 (2022) 4:e225972. https://doi.org/10.1001/jamanetworkopen.2022.5972
18. Lund, I.O, Eilertsen, E.M., Gjerde, L.C. et al. Maternal Drinking and Child Emotional and Behavior Problems. Pediatrics 145 (2020) 3.
https://doi.org/10.1542/peds.2019-2007
19. Lundsberg,L.S., Illuzzi, J.L., Belanger, K. et al. Low to moderate prenatal alcohol consumption and the risk of selected birth outcomes: a prospective cohort study. Annals of Epidemiology 25 (2015) 1, 46–54.
https://doi.org/10.1016/j.annepidem.2014.10.011
20. Mamluk, L., Jones, T., Ijaz, S. et al. Evidence of detrimental effects of prenatal alcohol exposure on offspring birthweight and neurodevelopment from a systematic review of quasi-experimental studies. International Journal of Epidemiology 49 (2020) 6, 1972–1995.
https://doi.org/10.1093/ije/dyz272
21. Mennela, J.A. and Gerrish, C.J. Effects of exposure to alcohol in mother’s milk on infant sleep. Pediatrics 101 (1998) 5:e2.
https://doi.org/10.1542/peds.101.5.e2
22. Mirone, V., Ricci, E., Gentile, V. et al. Determinants of erectile dysfunction risk in a large series of Italian men attending andrology clinics. European Urology 45 (2004) 1, 87-91.
https://doi.org/10.1016/j.eururo.2003.08.005
23. Muggli, E., Matthews, H., Penington, A. et al. Association Between Prenatal Alcohol Exposure and Craniofacial Shape of Children at 12 Months of Age. JAMA Pediatrics 171 (2017) 8, 771-780.
https://doi.org/10.1001/jamapediatrics.2017.0778
24. Nguyen, T.M.T., Steane, S.E., Moritz, K.M. et al. Prenatal alcohol exposure programs offspring disease: Insulin resistance in adult males in a rat model of acute exposure. Journal of Physiology (2019) 8 October.
https://doi.org/10.1113/JP278531
25. Pielage, M., El Marroun, H., Odendaal, H.J. et al. Alcohol exposure before and during pregnancy is associated with reduced fetal growth: the Safe Passage Study. BMC Medicine 21 (2023) 318.
https://doi.org/10.1186/s12916-023-03020-4
26. Popova, S., Lange, S., Probst, C. et al. Estimation of national, regional, and global prevalence of alcohol use during pregnancy and fetal alcohol syndrome: a systematic review and meta-analysis Lancet Global Health 5 (2017) 3, e290-e299.
http://dx.doi.org/10.1016/S2214-109X(17)30021-9
27. Ricci, E., Al Beitawi, S., Cipriani S. et al. Semen quality and alcohol intake: a systematic review and meta-analysis. Reprod Biomed Online 34 (2017) 1, 38–47.
https://doi.org/10.1016/j.rbmo.2016.09.012
28. Risico’s van alcoholgebruik bij conceptie, zwangerschap en borstvoeding. Den Haag, Gezondheidsraad, 2005.
https://www.gezondheidsraad.nl/documenten/adviezen/2005/01/27/risico%E2%80%99s-van-alcoholgebruik-bij-conceptie-zwangerschap-en-borstvoeding
29. Roozen, S. Fetal alcohol spectrum disorders; an important health problem in need of prevention. Maatstricht, Maastricht University, 2019.
30. Roozen, S., Peters, G.J., Kok, G. et al. Worldwide Prevalence of Fetal Alcohol Spectrum Disorders: A Systematic Literature Review Including Meta-Analysis. Alcohol Clinical and Experimental Research 40 (2016) 1, 18-32.
https://doi.org/10.1111/acer.12939
31. Scheffers-van Schayck, T., Ramaker, V., Engen, M. van et al. Factsheet Monitor middelengebruik en zwangerschap 2023; middelengebruik van vrouwen en hun partners vóór, tijdens en na de zwangerschap. Utrecht, Trimbos-instituut, 2024.
32. Sundermann, A.C., Velez Edwards, D.R., Slaughter, J.C. et al. Week-by-week alcohol consumption in early pregnancy and spontaneous abortion risk: a prospective cohort study. American Journal of Obstetrics and Gynecology 224 (2021) 1, 97.el-97.e16.
https://doi.org/10.1016/j.ajog.2020.07.012
33. Sundermann, A.C. et al. Alcohol Use in Pregnancy and Miscarriage: A Systematic Review and Meta‐Analysis, Alcoholism: Clinical and Experimental Research (2019).
https://doi.org/10.1111/acer.14124
34. Voedingsaanbevelingen voor zwangere vrouwen. Den Haag, Gezondheidsraad, 2021.
https://www.gezondheidsraad.nl/documenten/adviezen/2021/06/22/voedingsaanbevelingen-voor-zwangere-vrouwen
35. Wulp, N.Y. van der et al. Advies over alcoholgebruik aan zwangere vrouwen. Utrecht, Nederlands Instituut voor Alcoholbeleid STAP, 2010.
https://www.stap.nl/nl/publicaties/rapporten.html/3455/2817/advies-over-alcoholgebruik-aan-zwangere-vrouwen#p3455
36. Wulp, N.Y. van der, Hoving, C., Eijmael, K. et al. Reducing alcohol use during pregnancy via health counselling by midwives and internet-based computer-tailored feedback; a cluster randomized trial. Journal of Medical Internet Research 16 (2014) 12.
http://doi.org/10.2196/jmir.3493.
37. Zhang, S., Wang,L., Yang, T. et al. Parental alcohol consumption and the risk of congenital heart diseases in offspring: An updated systematic review and meta-analysis. European Journal of Preventive Cardiology (2019).
https://doi.org/10.1177/2047487319874530

Gezondheidsraad: Advies risico's alcoholgebruik conceptie, zwangerschap en borstvoeding (1,04 MB)

Alcoholgebruik tijdens de zwangerschap en borstvoeding (221 kB)

Factsheet Monitor zwangerschap en middelengebruik 2016 (2,38 MB)

Factsheet Monitor middelengebruik en zwangerschap 2018 (485 kB)

Factsheet Monitor middelengebruik en zwangerschap 2021 (9,50 MB)

Factheet Monitor middelengebruik en zwangerschap 2023 (3,25 MB)

Roozen - Fetal Alcohol Spectrum Disorders (7,53 MB)

-

Links

• Alcoholvrij zwanger: www.alcoholvrijzwanger.nl
  
• Stichting FASD: www.fasd.nl
  
  

Recent nieuws

Heruitgave flyer Alcohol en Zwangerschap (16 oktober 2024)
Ruim een kwart van de vrouwen drinkt dóór tot ze weten zwanger te zijn (9 december 2024)
Moeder vast wegens gebruik drugs en alcohol tijdens zwangerschap (25 augustus 2024)
Verband alcoholgebruik moeders en vaders op foetale ontwikkeling (3 juli 2024)
Medicijn dat de APOE-receptor activeert kan mogelijk kinderen met FASD helpen (16 mei 2024)
Lobby Schotse alcoholindustrie: geen gezondheidswaarschuwingen op etiketten (10 maart 2024)